Na początek zajmijmy się lękiem jako emocją podstawową, która pełni kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu psychicznym człowieka. Lęk jest emocją, która pełni przede wszystkim funkcję adaptacyjną, informującą jednostkę o występowaniu jakiegoś zagrożenia czy trudności. Niekiedy bywa tak, że odczuwanie lęku przynosi człowiekowi więcej strat niż korzyści. Dzieje się tak, gdy jest on uporczywy, nawracający, przewlekły, wszechogarniający i co za tym idzie demobilizujący. W takich sytuacjach często można mówić o zaburzeniach emocjonalnych wynikających z nadmiernie przeżywanego lęku, takich jak ataki paniki, różnego rodzaju fobie czy zaburzenia lękowe uogólnione (GAD), które najczęściej wymagają specjalistycznego leczenia.
Czy istnieją takie lęki, które u dziecka nie muszą nas jakoś szczególnie niepokoić?
Tak, mowa tu o lękach rozwojowych, które są naturalnym zjawiskiem i mogą pojawiać się w wymienionych w dalszej części artykułu okresach rozwojowych dziecka. Najczęściej mijają, nie wyrządzając młodemu człowiekowi żadnej krzywdy. Warto wiedzieć o nich nieco więcej, przyglądać się im i w razie potrzeby w odpowiedni sposób się nimi zaopiekować.
Co więc może wywoływać lęk w poszczególnych okresach rozwojowych dziecka?
0-2 lata
- od ok. 8 m. ż. dziecko zaczyna bać się oddzielenia od opiekuna,
- przerażenie mogą wywoływać nagle pojawiające się bodźce: niespodziewany ruch, ostre światło, nagły trzask
2 lata
- mogą pojawiać się lęki słuchowe, np.: przejeżdżający pociąg lub jakiś głośny pojazd, włączona suszarka do włosów, grzmot, a także lęki wizualne, np.: ciemne kolory, duże przedmioty, nakrycia głowy,
- wszelkie zmiany sytuacji, które dotychczas zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, np.: miejsca zamieszkania, położenia ważnych dla dziecka rzeczy, nieobecność mamy lub taty przy zasypianiu (w zależności od przyzwyczajeń),
- zjawiska przyrodnicze takie jak: burza, ulewne deszcze, nagłe porywy silnego wiatru dotychczas dziecku nieznane lub dzikie zwierzęta
3 lata
- ciemność,
- zwierzęta,
- osoby umundurowane, np. żołnierz, policjant,
- bodźce wizualne: twarze starszych ludzi, mocno zniekształcone ciała ludzi, maski czarownic,
- wieczorne wyjścia rodziców
4 lata
- nadal ciemność i zwierzęta, a także niespodziewane głośne dźwięki
5 lat
- wizja ugryzienia przez zwierzę,
- wizja upadku podczas wykonywania czynności ruchowych, np. jazdy na rowerze/rolkach,
- ciemność,
- śmierć
6 lat
- bodźce dźwiękowe, np.: nagły dzwonek do drzwi, dzwonek telefonu, a także dźwięki wydawane przez ptaki lub owady,
- dziwne postaci, np. z bajek, takie jak: duchy, ufoludki, czarownice,
- wizja zgubienia się, np. w supermarkecie lub w lesie,
- ogień, woda, błyskawice, grzmoty,
- cienie na ścianie, zasypianie w pojedynkę,
- pozostanie w domu bez opieki,
- drobne skaleczenia, drzazgi, krew lecąca z nosa,
- śmierć
7 lat
- ciemne pomieszczenia- piwnica, strych, a także cienie, które padają na ściany, przedmioty,
- wizja wojny,
- włamywacze, szpiedzy,
- wizja braku akceptacji przez nauczycieli i rówieśników,
- potwory pod łóżkiem, w szafie
8 lat i więcej
- brak akceptacji, odrzucenie przez rówieśników, niepowodzenia w relacjach,
- ocenianie przez innych, niepowodzenia szkolne,
- przestępcy,
- zmieniający się wygląd,
- krzywda fizyczna,
- katastrofy naturalne,
- trudności przeżywane w rodzinie
Warto zaznaczyć, że są to orientacyjne przedziały czasowe i u poszczególnych jednostek mogą występować tu pewne odchylenia w czasie pojawiania się wymienionych lęków. Warto także nadmienić, że takowe lęki mogą nie wystąpić u dziecka wcale. Jeżeli cokolwiek wzbudza Twój niepokój i wątpliwość, nie wahaj się i skonsultuj swoje wątpliwości z psychologiem.
Psycholog Aleksandra Bolik
Twoje wsparcie w rodzicielstwie 😊
Bibliografia:
- Jankowska, M. (2018). Źródła, uwarunkowania i rodzaje lęku u dzieci i młodzieży w aspekcie rozwojowym. Kwartalnik Naukowy Fides Et Ratio, 34(2), 131-163. Pobrano z https://fidesetratio.com.pl/ojs/index.php/FetR/article/view/521
- Frances L.Ilg, Louise Bates Ames, Sidney M.Baker „Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat”. Sopot: GWP, 2018.